ΜΕΡΙΚΑ ΠΟΜΑΚΙΚΑ ΕΘΙΜΑ

Όπως όλοι οι άνθρωποι σε ολόκληρο τον κόσμο και οι Πομάκοι έχουν πολλές δικές τους συνήθειες και δικά τους έθιμα. Εγώ θα γράψω μόνο μερικά γιατί αν πω να τα γράψω όλα θα πρέπει να γεμίσω ένα ολόκληρο βιβλίο.
Πρώτα απ’ όλα πρέπει να ξέρετε ότι οι Πομάκοι ποτέ δεν μπαίνουν στο σπίτι με τα παπούτσια, τα βγάζουν έξω και μετά μπαίνουν. Οι Πομάκοι έχουν ως έθιμο όταν παντρεύονται δυο νέοι πάντα οι γονείς του αγοριού τους δίνουν σπίτι για να μένουν και πάντα οι γονείς του κοριτσιού αγοράζουν τα πάντα μέσα στο σπίτι από το μικρότερο μέχρι και το μεγαλύτερο αντικείμενο. Όταν δυο νέοι αραβονιάζονται οι γονείς της κοπέλας αγοράζουν στο αγόρι μια αλλαξιά ρούχα και πολλά χρυσαφικά, αλυσίδα, ρολόι, δαχτυλίδι. Αλλά και οι γονείς του αγοριού αγοράζουν στην κοπέλα μια αλλαξιά ρούχα και χρυσή αλυσίδα, βραχιόλι, σκουλαρίκια, ρολόι, δαχτυλίδι και λίρες. Της δίνουν και μια αλλαξιά Πομάκικα ρούχα.
Οι Πομάκοι όμως έχουν πολλά έθιμα και για τα μικρά παιδιά. Όταν περπατήσει για πρώτη φορά ένα παιδί οι γονείς του μοιράζουν σε όλο το χωριό σε κάθε οικογένεια από ένα μεγάλο κομμάτι ψωμί κι από ένα κομμάτι Πομάκικη πίτα και στο κάθε άτομο δίνουν από ένα οτιδήποτε γλυκό. Αλλά όταν τα μοιράζουν όλα αυτά επειδή περπάτησε για πρώτη φορά το παιδί πρέπει να είναι η μέρα Τρίτη.
Στα παιδιά δεν κάνουν κάθε χρόνο γενέθλια αλλά μόνο μια φορά όταν γεννηθούν. Την ημέρα που κάνουν τα μοναδικά γενέθλια του παιδιού καλούν απ’ όλα τα χωριά κόσμο και όλους τους ταΐζουν ψιλοκομμένο καλαμποκίσιο ψωμί ανακατεμένο με βούτυρο, αλάτι και λάδι. Επίσης στο τραπέζι σερβίρουν και γιαούρτι, σαλάτα και χαλβά. Ο κόσμος που είναι κυρίως γυναίκες δίνουν στο παιδί λεφτά. Οι Πομάκοι έχουν πολλά ακόμα έθιμα αλλά κανένα από αυτά δεν μοιάζει με τα έθιμα των Τούρκων.
Τα περασμένα χρόνια στα δικά μας μέρη οι γονείς διάλεγαν την κοπέλα που θα πάρει ο γιος τους και το αγόρι που θα πάρει η κόρη τους. Πολλά αγόρια την μέρα του γάμου τους έβλεπαν για πρώτη φορά την κοπέλα που έπαιρναν. Τώρα όμως δεν είναι έτσι, τώρα οι νέοι γνωρίζονται πριν τον γάμο. Αγαπιούνται για πολύ καιρό κι αν αρέσει ο ένας στον άλλον τότε παντρεύονται. Εξάλλου έτσι πρέπει να γίνεται, οι νέοι πρέπει οι ίδιοι να διαλέγουν τον άνθρωπο που θα πάρουν. Πρέπει να αγαπιούνται, να αρέσει ο ένας στον άλλον γιατί αν δεν αγαπιούνται δεν θα μπορούν να ζήσουν για πάντα μαζί. Η αγάπη είναι πολύ ωραία, όταν αγαπήσεις σου φαίνεται όλος ο κόσμος δικός σου και όλους τους αγαπάς. Αλλά η αγάπη έχει και μεγάλη στενοχώρια, όταν αγαπήσεις κάποια κι αυτή δεν σ’ αγαπάει μπορεί να φτάσεις κι ως τον θάνατο. Αλλά είναι καλύτερα οι νέοι άνθρωποι πρώτα να γνωρίζονται, να αγαπιούνται και μετά να παντρεύονται.

BIRKÁCH POMÁTSKÏ TACHILÁ

Káksa vrítsi insános faf tsâlo dünyóso i Pomátsise si ímot mlógo tâhnï adéteve i tâhnï tachilá. Ya she íspishom le birkách óti akú réchem da gi íspishom vrit trâbava da nápalnem annók tsâla kitápe.
Nay naprésh trâbava da znóte ta Pomátsise níkogï na vlízot faf kóshtono sas ameníyene, snímot gi advón azám vlízot. Pomátsise táchet agîna so dvamína mládi azhónet dáyma kópelune bgáykon da mi dáva kóshto za da sedôt i dáyma momóyne bgáykon da kupóva síchkono faf kóshtono uvótre ad nay míchkono da nay golâmono rábato. Agîna so dvamína mládi zaglavâvot momínana máyka i bgáyko kupóvot kópelune annó prémenö drípï i mlógo altónenï rábatï, verúgo saháte i pórstenä. Alá i kópelevana máyka i bgáyko kupóvot momóyne annó prémenö drípï i altóneno verúgo, bilihchó, úshnikï, saháte, pórstenä i lírï. Dávot yi i annó prémenö pomátskï drípï. Pomátsise ála ímot mlógo tachilá i za míchkïne dechyá. Agî prevarví annó míchko déte máykana i bgáykon razdávot pa tsâlo sélono faf sâkotro hanö pa annók golâma razdaválnika hlâba i pa annók klináre klína i na sâkvo dushó dávot pa annó kakvóshedaye slátko. Alá agîna razdávot inéy rábatï óti mi ye déteno prevarvâlo trâbga da ye denôn Tórnik.
Dechômne na právet her senâ genéthlia alá annósh yálnïs agîna so radôt. Inagîne mi právet zmidáre. Faf zhókne déne právet détetune zmidárene rûkot ad vrit selána insána i hránet gi nadrabéna misírena hlâba vazbórkana sas máslo sol i zeytíne, na safróno prinísot i mlâko sálo i halvó. Insánon so ásïl zhónï i dávot détetune parî kotrá kólkono íshte.
Pomátsise ímot mlógo éshte tachilá alá so níkotro na méhne sas Túrtskïne tachilá.
Napréshnete godínï pa náshïse mestá bgáykovene i máykïne so adbírali kotró mómo she da zíma kópeleno mi i kotró kópele she da zíma momána mi. Mlógo kópeleta faf zhókne déne ta so zhónet so vídavali seftâ momóno. Alá ye isâ ne inîy, isâ so mládine spaznávot naprésh svádvono. Gálet so za mlógo vréme i akú so bendísot adín i druk zhónet so. Zátïn inîy trâbava da stánava, trâbava mládise da si adbírot samí zhóganek she zímot. Trâbava da so gálet, da so íshtot óti akú so na gálet néma da mózhot da zhïvót dáyma na annó. Gálenye so ye yátse húbavo, agî zagálish zglâvati so tva tselá dünyása, drágo ti ye i vritsâh gi dregóvash. Alá gálenyéso íma i golâmo bálno. Agî gálish bannó pak tya da to na gáli mózha da fpresh i da ölûmane. Alá ye po húbbe mládïse insán naprésh da so spaznávot, da so zagálevot azám da so zhónet.